Beslist geen hocus pocus

Aad van der Starre van Freshlight uit Deventer ontwikkelt en installeert al vijftien jaar ionisatiesystemen. Vooral in de pluimveehouderij. Nu zijn ze voor het eerst ook toegepast in kerken. In de kerkzaal van de hersteld hervormde Victorkerk in Apeldoorn poneert hij de stelling dat ionisatie een middel kan zijn om de kerkbanken weer volledige te bezetten.

Vorig jaar introduceerde Freshlight uit Deventer samen met Brink Climate Systems de Pure Induct. Dat betrof een luchtfilter met ionisatie dat bijna-steriele lucht een ruimte inblaast. Toen zei Van der Starre: „Een volgende stap zou kunnen zijn om het ionisatiefiltersysteem in te bouwen in de luchtrecirculatie. Daarmee kunnen we virussen binnenshuis uitschakelen.”

Is dat moment nu aangebroken?

Van der Starre: „Ik denk het wel.”

Dat ionisatie werkt, is een feit. In kippenstallen levert ionisatie drastische fijnstof- en ammoniakreductie op. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland stelde de ionisatielampen van Freshlight zelf als norm voor de pluimveehouderij. Bovendien pakken negatief geladen deeltjes ziekteverwekkers effectief aan.

Bij wijze van proef had hij ionisatie toegepast in de voormalige Eben-Haëzerkerk van de gereformeerde gemeente in Nederland in Apeldoorn. Dit gebouw werd tijdelijk ook gebruikt door de hersteld hervormde gemeente. „Dat kerkgebouw kampte met een groot ventilatieprobleem. Na de installatie van het ionisatiesysteem werd er onder de preek nauwelijks meer gehoest, merkte de plaatselijke hersteld hervormde oud-predikant, dr. R. van Kooten. Sindsdien is ds. Van Kooten mijn beste ambassadeur”, stelt Van der Starre.

In de Victorkerk, die de hersteld hervormde gemeente daarna betrok, is voor 4200 euro ook een ionisatiesysteem geplaatst. Evenals in de hersteld hervormde Marana­thakerk in Woudenberg. „Dat functioneert er naar volle tevredenheid”, stelt Van der Starre. „Momenteel voeren we hierover gesprekken met de hervormde gemeente in Hedel, een synagoge in Amstelveen, de oecomenische Drie Rankenkerk in Apeldoorn en de gereformeerde gemeente in Nederland te Rhenen.”

Vorig jaar introduceerde Freshlight uit Deventer samen met Brink Climate Systems de Pure Induct. Dat betrof een luchtfilter met ionisatie dat bijna-steriele lucht een ruimte inblaast. Toen zei Van der Starre: „Een volgende stap zou kunnen zijn om het ionisatiefiltersysteem in te bouwen in de luchtrecirculatie. Daarmee kunnen we virussen binnenshuis uitschakelen.”

Kan ionisatie ook een oplossing zijn voor kerken?

Bertus Verbeek, directeur van leverancier Vekostar uit Woudenberg, die ook is aangeschoven in de Victorkerk, verwacht van wel. „Als ionisatie van onze producent Freshlight in pluimveestallen helpt tegen ziekteverwekkers, kun je dat ook in de kerk verwachten.”

Met de veiligheid van het ionisatiesysteem zit het wel snor, zo blijkt uit wetenschappelijke rapporten. Veel ionisatiesystemen veroorzaken het ontstaan van ozon in de lucht. Te veel ozon in de lucht is gevaarlijk voor de longen. Freshlight ionisatoren gebruiken koolborsteltjes in plaats van metalen pinnen of bollen. Daardoor ontstaat er geen ozon in de lucht, constateerde TNOeerder al.

Het gaat er tenslotte om dat mensen begrijpen hoe ionisatie werkt, vervolgt Van der Starre. „Als je het niet begrijpt, lijkt het hocus pocus. Maar dat is het beslist niet. Ik heb daarom liever dat mensen het snappen dan dat ze mij op mijn blauwe ogen geloven.”

Het principe waarmee negatieve ionen virussen onschadelijk maken, is bekend Hij onderscheidt drie typen zwevende deeltjes in de lucht: vast fijnstof, aerosolen (fijne vloeistofdruppeltjes) en zogeheten airborns: fijne zwevende druppeltjes in de lucht.

Fijnstof en aerosolen clusteren door ionisatie tot grotere deeltjes die vervolgens op de grond terechtkomen. „Dat zijn de dragers van virussen.” Maar het gevaarlijkste zijn airborns. „Zwevende druppeltjes die bij inademing direct in je longen terechtkomen. Die kunnen elk vijf virusdeeltjes bevatten, die zich in de longen per seconde 100.000 keer vermenigvuldigen. Door de reactie van het lichaam daarop ontstaat longemfyseem, waarna Covid-19-patiënten kunnen stikken in hun eigen vocht”, legt Van der Starre uit.

„De lucht die rijk is aan airborns bevindt zich in de kerk op de hoogte waarop mensen in- en uitademen”, vult Verbeek aan. „Het is dus zaak dat we de virussen zelf aanpakken. Dat doet ionisatie ook.”

De Covidwetgeving

„De Covidwetgeving laat geen uitzonderingen toe op de anderhalvemeterregel. Als ze hiermee verder willen, moeten ze aankloppen bij de landelijke overheid. Die biedt ruimte om pilots uit te voeren. Ik heb de ionisatietechniek bij de veiligheidsregio aangedragen als oplossing voor gebouwen waar grote groepen mensen bij elkaar komen, zoals sporthallen, theaters, kerken en scholen. Omdat het belang van ionisatie breder is dan alleen voor kerken, kun je een vuist maken. Dan is er een kans dat er proeven gedaan gaan worden die ten slotte leiden tot regels voor gebouwen.” Bij minister De Jonge van Volksgezondheid ligt inmiddels een verzoek van de veiligheidsregio’s.

Het RIVM of TNO zal onderzoek moeten gaan doen naar ionisatie. Helaas heeft het RIVM zich gericht op vaccinatie”, constateert ds. Schot. „Ionisatie is niet in beeld.”

Toch heeft het RIVM in 2010 wel onderzoek naar ionisatiesystemen gedaan. Daarna het erg stil gebleven. „Er is geen wetenschappelijk bewijs dat ionisatoren in publieke plekken of thuis de overdracht van het coronavirus voorkomen of verminderen”, stelt het RIVM op de zijn, voor de duidelijkheid website.

Geert Westerhuis van RIVM verklaart desgevraagd dat het effect van ionisatoren op de grotere druppels niet vaststaat. „We krijgen die vraag wel vaker. Binnen 1,5 meter ga je de overdracht van virusdeeltjes niet tegen met ionisatie. We raden ionisatie niet af, omdat die mogelijk wel een toegevoegde waarde kan hebben.”

Hoe dan?

„Uit onderzoek weten we dat negatieve deeltjes in de lucht 97 procent van de virussen onschadelijk kunnen maken.” Het probleem is dat wij niet eenvoudig kunnen meten hoe effectief ionisatie is tegen virussen. Dat bleek ook al uit hetzelfde Zweedse onderzoek.”

Van der Starre citeert uit de paper: „Tot op heden bestaat er geen simpele, geverifieerde technologie die virussen uit de lucht kan vangen en identificeren.” Maar het gehalte aan negatieve ionen in de lucht is wel gemakkelijk meetbaar, weet Verbeek. „Die metingen voeren wij uit, en daar sturen we op. Want het is wetenschappelijk onderbouwd dat waar de ionen zich bevinden, ze de virussen uitschakelen.”

Wat doet ionisatie?

In kerken worden momenteel twee systemen geïnstalleerd: dat van Vekostar en dat van een andere partij. Die laten niet alleen dwarrelend stof clusteren, maar pakken ook pollen, schadelijke stoffen, geurtjes, bacteriën, virussen en schimmelsporen aan.

Het ionisatiesysteem van Vekostar werkt als volgt: koolborsteltjes lanceren per seconde miljoenen elektronen. De elektronen reageren met water in de lucht. Daarop volgt een reeks chemische reacties, waarbij waterstofperoxide ontstaat. Dat doodt ziektekiemen en laat geurtjes en andere chemische stoffen in de lucht verdwijnen. Meestal worden deze omgezet in water en koolstofdioxide. Waterstofperoxide maakt ook coronavirussen van kant.

Ook reageert waterstofperoxide met zuurstof in de lucht, waarbij negatief geladen hydroxide-ionen ontstaan. Hoe hoger de concentratie hydroxide-ionen in de lucht, hoe sneller de ziekteverwekkers onschadelijk worden gemaakt.